Pomorski Rehabilitant - Skrzywienia kręgosłupa dzieci, młodzieży, dorosłych

Skrzywienia kręgosłupa dzieci, młodzieży, dorosłych,

Wada postawy − wszelkie odstępstwa od prawidłowej postawy.
Do wad postawy zalicza się:
postawę skoliotyczną (skolioza czynnościowa),
plecy okrągłe (kifoza czynnościowa),
plecy wklęsłe (lordoza czynnościowa),
plecy płaskie,
plecy okrągło-wklęsłe,
stopę szpotawą,
stopę koślawą,
stopę końsko-szpotawą,
płaskostopie,
kolana szpotawe,
kolana koślawe.

Za przyczyny wad postawy uważa się:
wady wrodzone kości, mięśni;
wady wzroku, słuchu; przewlekłe infekcje dróg oddechowych, moczowych;
schorzenia układu ruchu, np.: dysplazję stawu biodrowego, złamania kości kończyn dolnych, młodzieńcze zapalenie stawów;
zespoły przeciążeniowe.

Plecy okrągłe (łac. dorsum rotundum)
Charakterystyka
Wada ta charakteryzuje się:
pogłębieniem kifozy piersiowej,
wysunięciem głowy i barków do przodu,
rozsunięciem łopatek i ich odstawaniem od klatki piersiowej,
spłaszczeniem i zapadnięciem klatki piersiowej,
zmniejszeniem fizjologicznego przodopochylenia miednicy.
Mięśnie osłabione i rozciągnięte[edytuj | edytuj kod]
Do mięśni, które ulegają osłabieniu i rozciągnięciu w plecach okrągłych należą:
mięsień prostownik grzbietu odcinka piersiowego,
mięsień równoległoboczny,
mięsień czworoboczny grzbietu,
Mięśnie nadmiernie napięte i przykurczone[edytuj | edytuj kod]
Do mięśni, które ulegają nadmiernemu napięciu i często przykurczeniu należą:
mięsień piersiowy większy,
mięsień piersiowy mniejszy,
mięsień najszerszy grzbietu.
mięsień zębaty przedni.

Plecy wklęsłe (łac. dorsum concavum)
Charakterystyka
Wada ta charakteryzuje się:
silnym zaznaczeniem odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
uwypukleniem pośladków,
zwiększeniem fizjologicznego przodopochylenia miednicy,
wypiętym brzuchem.
Mięśnie osłabione i rozciągnięte[edytuj | edytuj kod]
Do mięśni osłabionych i rozciągniętych w plecach wklęsłych należą:
mięsień prosty brzucha,
mięsień skośny zewnętrzny brzucha,
mięsień skośny wewnętrzny brzucha,
mięsień półbłoniasty,
mięsień półścięgnisty,
mięsień dwugłowy uda,
mięsień pośladkowy wielki.
Mięśnie nadmiernie napięte i przykurczone[edytuj | edytuj kod]
Do mięśni nadmiernie napiętych i przykurczonych należą:
mięsień prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego,
mięsień czworoboczny lędźwi,
mięsień prosty uda,
mięsień krawiecki.
mięsień biodrowo-lędźwiowy

Plecy okrągło-wklęsłe (łac. dorsum rotundo-concavum)
Charakterystyka
Wada ta charakteryzuje się:
pogłębieniem lordozy lędźwiowej i kifozy piersiowej,
wysunięciem barków do przodu,
odstawaniem łopatek,
wypukłym brzuchem,
zwiększeniem przodopochylenia miednicy,
uwypukleniem pośladków.
Mięśnie osłabione i rozciągnięte[edytuj | edytuj kod]
Do mięśni osłabionych i zbyt rozciągniętych należą:
mięsień prostownik grzbietu w odcinku piersiowym ,
mięsień najszerszy grzbietu,
mięsień równoległoboczny,
mięsień czworoboczny grzbietu,
mięśnie pośladkowe wielkie,
mięśnie kulszowo-goleniowe,
mięśnie brzucha w części podpępkowej.
Mięśnie nadmiernie napięte i przykurczone[edytuj | edytuj kod]
Do mięśni nadmiernie napiętych lub przykurczonych należą:
mięśnie piersiowe większe,
mięśnie piersiowe mniejsze,
mięśnie zębate przednie,
mięśnie międzyżebrowe,
mięsień biodrowo-lędźwiowy,
mięsień prosty uda,
mięsień krawiecki,
mięsień prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego,
mięsień czworoboczny lędźwi.

Plecy płaskie (łac. dorsum planum)
Charakterystyka
Wada ta charakteryzuje się:
opadniętymi barkami,
odstającymi łopatkami,
spłaszczoną klatką piersiową,
obniżonymi narządami wewnętrznymi.
Mięśnie nadmiernie rozciągnięte[edytuj | edytuj kod]
W plecach płaskich nadmiernie rozciągnięte są:
mięsień prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego,
mięsień czworoboczny lędźwi,
mięsień biodrowo-lędźwiowy.
Mięśnie nadmiernie napięte[edytuj | edytuj kod]
Mięśniami nadmiernie napiętymi są:
mięsień prostownik grzbietu odcinka piersiowego,
mięsień równoległoboczny,
mięsień czworoboczny grzbietu.

U człowieka dorosłego występują 2 rodzaje fizjologicznych krzywizn kręgosłupa:
• kifoza:(kręgosłup wygięty do tyłu)
– piersiowa – kształtuje się w życiu płodowym, a zostaje ustalona do 6–7. roku życia. Powinna mieć 20–40 stopni. Poniżej i powyżej tych wartości jest patologią.
– krzyżowa – kształtuje się w życiu płodowym. Odcinek krzyżowy wygięty jest ku tyłowi.
• lordoza: (kręgosłup wygięty do przodu)
• szyjna – kształtuje się po sześciu tygodniach gdy dziecko unosi główkę i do 6–7. roku życia zostaje ustalona. Powinna mieć 20–40 stopni
• lędźwiowa – kształtuje się w 2. roku życia gdy dziecko zaczyna chodzić, a zostaje ustalona dopiero w okresie dojrzewania płciowego. Powinna mieć 30–50 stopni.
Skolioza (skrzywienie boczne) jest skrzywieniem patologicznym.
Skolioza (łac. Scoliosis, z gr. skoliós – krzywy) – skrzywienie kręgosłupa, zwane często „bocznym skrzywieniem kręgosłupa”. Wbrew tej nazwie, skolioza nie jest jedynie bocznym skrzywieniem, a trójpłaszczyznowym.
Skoliozą określa się zniekształcenie wynoszące ponad 10° w płaszczyźnie czołowej. Do określania stopnia zniekształcenia wykorzystuje się metodę Cobba.
Skolioza rozpatrywana jest jako trójpłaszczyznowe zniekształcenie kręgosłupa. Obejmuje ono:
skrzywienie w płaszczyźnie czołowej (boczne skrzywienie kręgosłupa);
skrzywienie w płaszczyźnie strzałkowej (lordo- lub kifo- skolioza);
skrzywienie w płaszczyźnie poprzecznej (rotacja i torsja kręgów).

Hiperlordoza – wada postawy charakteryzująca się nadmiernym wygięciem ku przodowi lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Inne objawy to: wystający brzuch, uwypuklone pośladki oraz zwiększone przodopochylenie miednicy.
Osłabieniu i rozciągnięciu ulegają: mięśnie brzucha, mięsień pośladkowy wielki oraz mięsień kulszowo-goleniowy. Nadmiernie napięte i przykurczone są mięśnie prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego, mięsień czworoboczny lędźwi, mięsień biodrowo-lędźwiowy oraz mięsień prosty uda.
Korekcja wady polega w pierwszej kolejności na uświadomieniu rodzicom i dziecku obecności i specyfiki wady oraz wyeliminowaniu czynników środowiskowych sprzyjających jej powstawaniu. Dalsze postępowanie ma na celu zapewnienie prawidłowej ruchomości kostno-stawowo-mięśniowej, czyli w tym przypadku rozciągnięcie mięśni przykurczonych. Następnie wprowadza się ćwiczenia wyrabiające w dziecku nawyk przyjmowania i utrzymywania postawy skorygowanej oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie osłabione.
W korekcji pleców wklęsłych niezwykle istotne i przydatne są również ćwiczenia rozluźniające i oddechowe oraz ćwiczenia korekcyjne w wodzie.

Kifoza (łac. z gr. kyphosis; gr. kyphos – garb)– łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietową. Jeżeli takie wygięcie znajduje się w odcinku piersiowym lub krzyżowym kręgosłupa i mieści się w granicach normy (dla kifozy piersiowej to 20 do 40 stopni), jest to kifoza fizjologiczna (kifoza piersiowa, kifoza krzyżowa). Jeżeli kifoza znajduje się w odcinku szyjnym lub lędźwiowym kręgosłupa, albo też wielkość tego wygięcia przekracza normy – takie wygięcie nazywamy kifozą patologiczną. Kifoza patologiczna najczęściej występuje pod postacią hyperkifozy piersiowej (skolioza, gruźlica, krzywica, złamania kręgów, osteoporoza, choroba Scheuermanna, wada postawy) lub hypokifozy piersiowej (skolioza, wada postawy). Fizjologiczna kifoza piersiowa, wraz z fizjologiczną lordozą szyjną i lędźwiową, umożliwia pionową postawę człowieka, zwiększa objętość klatki piersiowej, amortyzuje pionowe obciążenia kręgosłupa. W czasie życia człowieka krzywizny fizjologiczne kręgosłupa (kifozy i lordozy) ulegają zmianie, ale zwykle w granicach prawidłowych; na skutek procesów chorobowych mogą jednak powstawać wygięcia kręgosłupa o charakterze patologicznym.

Kifoza patologiczna (pod postacią hyperkifozy piersiowej lub kifozy lędźwiowej) powstaje najczęściej w wyniku osteoporozy, wad postawy, choroby Scheuermanna, skoliozy, krzywicy, chorób neurologicznych, złamań trzonów kręgów (w przebiegu np. gruźlicy, zapaleń, nowotworów).
Kifoza patologiczna po postacią hypokifozy piersiowej występuje najczęściej w przebiegu wad postawy oraz skoliozy.

Kifoza patologiczna charakteryzuje się zwykle zbyt dużym wygięciem odcinka piersiowego kręgosłupa ku tyłowi, co znacznie deformuje sylwetkę ciała człowieka, wymusza jednocześnie zwiększenie lordozy lędźwiowej, przesuwa wypadkową siłę obciążania kręgów ku przodowi, co dodatkowo pogłębia jeszcze kifozę. W sumie może powodować szybszy rozwój zmian zwyrodnieniowych w kręgosłupie i rozwój dolegliwości bólowych.

Wrodzona skolioza (wrodzone skrzywienie boczne kręgosłupa) może być spowodowane ukształtowaniem się klinowego lub połowicznego kręgu bądź przez belki kręgowe. Ogólnie badacze przyjmują iż 85% z bocznych skrzywień stanowią skoliozy idiopatyczne (czyli o nieznanej przyczynie) natomiast z moich obserwacji wynika iż skoliozę mogą powodować zaburzenia biomechaniczne oraz asymetryczna budowa ciała już we wczesnym okresie niemowlęcym, a także nieprawidłowa stymulacja rozwoju mózgu na tym etapie. Bardzo istotnym czynnikiem powodującym skoliozę jest asymetryczna budowa i siła mięśniowa kształtująca się już od narodzin. U noworodków należy bacznie obserwować ułożenie dziecka oraz przyzwyczajenia w pielęgnacji w powtarzających się czynnościach np.: karmienie. Należy reagować kiedy zobaczymy patologię do której zaliczamy np: nadmierne napięcie mięśniowe lub osłabienie siły mięśniowej , asymetryczne układanie się dziecka Np.: obracanie główki w jedną stronę itp. Z moich badań wynika iż skolioza często swoją przyczynę ma właśnie w okresie do 2 lat kiedy układ kostny podatny jest na czynniki stymulujące jego rozrost. Ustawienie łóżeczka w jednym narożniku pokoju może np.: powodować iż dziecko będzie obserwowało świat częściej w jedną stronę co może spowodować np.: przykurcz mięśni- niewielki dla niewprawnego oka praktycznie niezauważalny, silniejsze mięsnie po jednej stronie tułowia co w rezultacie możne znacząco wpłynąć na rozwój dziecka i występnie w przyszłości skoliozy.

Plecak
Istotną przyczyną skrzywienia może być noszenie plecaka tylko na jednym ramieniu. Pomagać może rozłożenie siły napierającej na ramiona zamiast kumulowania go w jednym miejscu.
Zła postawa przy siedzeniu
Kręgosłup może krzywić również zgarbiona postawa przy np. odrabianiu lekcji czy korzystaniu z komputera.
Praca i ćwiczenia jednostronne
Ćwiczenia takie jak gra w tenisa i prace wykonywane jedną stroną ciała również są częstą przyczyną skrzywień.
Noszenie ciężarów
Dźwiganie dużych ciężarów obciąża nas i krzywi nam kręgosłup.
Praca w pozycji pochylonej
Pracując w schyleniu wyginamy kręgosłup i krzywimy go.

Objawy
Objawami skoliozy, które można zauważyć bez badania radiologicznego są[1]:
wygięcie kręgosłupa na bok; zwykle w części piersiowej i w prawo; najbardziej widoczne przy pochyleniu do przodu
wystawanie barku do przodu i ku górze z jednej strony
asymetria trójkątów taliowych
czasami przemieszczenie jednego z bioder ku górze i do przodu
trudności we właściwym dopasowaniu odzieży
wystawanie do tyłu jednej strony klatki piersiowej (garb żebrowy); najbardziej widoczne przy pochyleniu do przodu
wyboczenie tułowia
wał lędźwiowy
u dziewcząt cofnięcie jednej piersi i sprawianie wrażenia, że jest mniejsza.
Nie należy mylić skoliozy z wadą postawy (postawą skoliotyczną), którą można łatwo skorygować w pozycji wyprostowanej. Jeśli plecy dziecka nie są proste, mimo że stara się ono stać tak prosto, jak to możliwe, wtedy uznaje się, że ma skoliozę.

Metoda pomiaru kąta skoliozy
Epidemiologia
Skrzywienie o kącie poniżej 5° według Cobba występuje u 42,8% populacji.
Skrzywienie o kącie 6° – 10° – u 17,6%
Skrzywienie o kącie 11° – 15° – u 6,3%
Skrzywienie o kącie 16° – 20° – u 3,4%
Skrzywienie o kącie 21° – 25° – u 1,8%
Przy kącie skrzywienia 6° – 10° schorzenie to dotyczy podobnego procentu dziewcząt i chłopców, ale w miarę wzrostu stopnia skrzywienia jest coraz większa przewaga dziewcząt. Przy kącie 11° – 20° stosunek dziewcząt do chłopców wynosi 1,4:1, przy kącie 21° – 30° – 5,4:1, a powyżej 30° – 7,5:1. Skoliozy wczesnodziecięce oraz dziecięce w wieku 4–6 lat występują częściej u chłopców, ale w starszych grupach wiekowych występuje przewaga dziewcząt. Skoliozy młodzieńcze występują u dziewcząt 7 razy częściej[4].
Podział skolioz
Ze względu na lokalizację
piersiowe
lędźwiowe
szyjne.
Ze względu na liczbę łuków
jednołukowe
dwułukowe
wielołukowe
Ze względu na stopień mechanicznego wyrównania się skrzywienia
wyrównane (skompensowane)
niewyrównane (zdekompensowane)
Ze względu na korektywność skrzywienia – podział Wejsfloga
I stopień – wyrównujące się czynnie (za pomocą napięcia mięśni) całkowicie lub częściowo
II stopień – wyrównujące się biernie (poprzez ułożenie na boku lub zwis) całkowicie lub częściowo
III stopień – nie wyrównujące się czynnie ani biernie
IV stopień – nie wyrównuje się czynnie ani biernie, a na radiogramie widoczne są zmiany zwyrodnieniowe chrząstki stawowej
Ze względu na wielkość kąta skrzywienia
Podział Bogdanowa
I stopień skrzywienia – do 20°
II stopień skrzywienia – od 20–40°
III stopień skrzywienia – od 40–60°
IV stopień skrzywienia – powyżej 60°
Podział Grucy
Uwzględnia kąt skrzywienia badany metodą Cobba.
I stopień – do 30°
II stopień – od 30 do 60°
III stopień – od 60 do 90°
IV stopień – powyżej 90°
Ze względu na występowanie skolioz w różnych okresach wzrostu dziecka
skrzywienia wczesnodziecięce (niemowlęce) – od 0 do 3 roku życia
ustępujące – charakteryzujące się zanikaniem skrzywienia wraz z wiekiem, często jeszcze w pierwszym roku życia
postępujące – deformacja wzrasta z wiekiem
złośliwe – bardzo szybko narastająca deformacja (np. wzrost o 50 stopni w przeciągu 4 miesięcy)
łagodne – charakteryzujące się powolnym wzrostem deformacji a czasem nawet fazą zmniejszenia się skrzywienia przed ponownym pogorszeniem
skrzywienia dziecięce – od 3 do 8 roku życia
skrzywienia dorastających – występują w okresie pokwitania
Ze względu na etiologię
Podział Cobba
Skoliozy czynnościowe (funkcjonalne) – zmiany dotyczą jedynie płaszczyzny czołowej i ustępują po wyeliminowaniu czynnika wywołującego[5].
Skoliozy strukturalne – są zawsze zniekształceniem w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej i poprzecznej (poziomej). Powstają tylko w okresie wzrostu (najczęściej między 1–3 , 7–9 i 12–15 rokiem życia)[5].
kostnopochodne
wrodzone
torakopochodne
układowe
nerwopochodne
wrodzone
porażenne wiotkie
porażenne spastyczne
mięśniowopochodne
wrodzone
dystrofie mięśniowe
inne
idiopatyczne (o nie ustalonej etiologii)
Podział McAlistera i Shackelforda
Skoliozy funkcjonalne w ramach wady postawy – odwracalne przy prawidłowym leczeniu
Skoliozy utrwalone – charakteryzują się progresją deformacji i przykurczami oraz zmianami strukturalnymi
Skoliozy reaktywne
reflektoryczne związane z bodźcami bólowymi
w uszkodzeniach układu pozapiramidowego
psychogenne
statyczne, związane z zaburzeniami statyki
metaboliczne
skoliozy nerwowo-mięśniowopochodne
w poliomyelitis
w mózgowym porażeniu dziecięcym
w urazowym uszkodzeniu rdzenia
w syryngomielii
w mielodysplazji
w ataksji Friedreicha
w dystrofiach mięśniowych
skoliozy kostnopochodne
wrodzone
w chorobie Scheuermanna
w neurofibromatozie
po złamaniach kręgosłupa
w osteochondrozie i spondyloartrozie
w anomaliach dolnego odcinka kręgosłupa lędźwiowego
w artropatiach
Skoliozy towarzyszące chorobom układowym
w chorobie Marfana
w chorobie Ehlersa-Danlosa
w artrogrypozie
we wrodzonej łamliwości kości
w chorobie Morquio
w postępującym kostniejącym zapaleniu mięśni
Skoliozy jatrogenne
po naświetlaniach i oparzeniach klatki piersiowej
po zabiegach operacyjnych
Diagnostyka
Pierwszoplanowe znaczenie w diagnostyce skolioz ma badanie radiologiczne. Określa ono:
stopień skrzywienia kręgosłupa, rotację, torsję oraz sklinowacenie;
obecność innych nieprawidłowości kości, szczególnie klatki piersiowej i miednicy;
dynamikę procesu skrzywienia;
rokowanie na podstawie testu Rissera oraz oznaczania wieku szkieletowego;
podstawy planowania rodzaju i rozległości zabiegów operacyjnych.
W diagnostyce skolioz stosuje się też metody komputerowe. Są one precyzyjne i nieinwazyjne, jednak najczęściej pozwalają ocenić tylko zewnętrzne objawy wady postawy. Do metod tych zalicza się:
Technikę Moira – oparta jest na zjawisku interferencji fal świetlnych i polega na wykorzystaniu załamywania się wiązki światła, do czego służy raster. Uzyskany obraz obiektu z tzw. prążkami mory (plecy badanej osoby) odbierany jest przez specjalny układ optyczny z kamerą. Następnie obraz przekazywany jest na monitor analogowy i do komputera, który wyznacza trójwymiarowy obraz pleców i dokładnie analizuje ponad 50 parametrów w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej. W wyniku tego otrzymuje się zbiór współrzędnych przestrzennych powierzchni ciała i jej mapę warstwicową.
Metodę ISIS (ang. Integrated Shape Investigation System) – wywodzi się z techniki zwanej fotogrametrią.
Posturometr-S – jest to elektroniczne urządzenie diagnostyczno-pomiarowe. Ocenę postawy ciała można dokonać w pozycji stojącej lub siedzącej. Dodatkowo można określić zakres ruchów i ruchomości w stawach w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej i poprzecznej w pozycji stojącej, siedzącej lub leżąc. Ocenę czynnościową kręgosłupa można dokonać w skłonach bocznych oraz w skłonie w przód i w tył. Za pomocą tego urządzenia można zmierzyć obwody, poszczególne odcinki ciała, jak też wielkość garbu żebrowego, dokonać pomiarów w obrębie miednicy i kończyn dolnych. Składa się z układu mechanicznego, który służy do wskazania wodzikiem pomiarowym położenia mierzonego punktu oraz ze sprzężonego z nim układu elektronicznego, który oblicza położenia wodzika pomiarowego w przestrzeni trójwymiarowej. Podczas badania określa się położenia odpowiednich punktów na ciele badanego , a następnie na podstawie tych punktów komputer tworzy wizerunek postawy ciała i kręgosłupa a dzięki programowi diagnostycznemu porównuje z prawidłowymi wartościami. Niewątpliwą zaletą urządzenia jest powtarzalność pomiaru.
Metrecom System – służy do oceny postawy ciała, krzywizn, zakresu ruchów i ruchomości międzysegmentalnej w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej w pozycji stojącej, a także do oceny czynnościowej kręgosłupa w skłonach bocznych oraz w skłonie w przód i w tył. Za pomocą tego urządzenia można zmierzyć też wielkość garbu żebrowego, dokonać oceny miednicy i kończyn dolnych oraz dystrybucji ciała, a także dokonać analizy równowagi. Urządzenie złożone jest z części głównej, jaką stanowi kolumna z odpowiednim czujnikiem oraz aparatury komputerowej wyposażonej w specjalny program do badań postawy ciała. Podczas badania określa się położenia odpowiednich punktów na ciele badanego w stosunku do kolumny, a następnie na podstawie tych punktów komputer tworzy wizerunek postawy ciała i kręgosłupa oraz porównuje z prawidłowymi wartościami
Technikę pojemnościową – wykorzystuje zależności geometryczne w budowie kondensatora elektrycznego, w którym jedną elektrodą jest powierzchnia ciała badanego, a drugą metalowa płytka, która przesuwa się równolegle do płaszczyzny pomiarów, stymulując w ten sposób kondensator o zmiennej pojemności.
Do oceny zmian strukturalnych i innych wewnętrznych wykorzystuje się także:
obliczanie trójpłaszczyznowego zniekształcenia skrzywienia ze standardowych rentgenogramów przez zastosowanie urządzenia skaningowego, które umożliwia równoległe wykonywanie zdjęć w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej;
trójpłaszczyznową geometryczną ocenę kręgów. Na radiogramach przednio-tylnym i bocznym dokonuje się trójpłaszczyznowej oceny poszczególnych kręgów, opierając się na czterech punktach wyznaczonych na trzonie kręgu;
trójwymiarową tomografię komputerową – jest to jedyna metoda, która pozwala na ocenę zmian ilościowych w skoliozach.
jądrowy rezonans magnetyczny – pozwala na ocenę struktur nerwowych i kształtu kanału kręgowego; największe zastosowanie ma w diagnostyce skrzywień wrodzonych;
ultrasonografię – pozwala na ocenę torsji klatki piersiowej i rotacji poszczególnych kręgów w leżeniu przodem i w pozycji stojącej.
W diagnostyce skolioz znaczenie mają też: test Bertranda, test ścienny Degi, test Thomasa, badanie objawu Trendelenburga, objawu Duchenne’a, objawu Derbolowsky’ego i objawu Otta-Schobera, test Patricka, test Mennella, test na przykurcz odwiedzeniowy stawu biodrowego, test Lasègue’a oraz test Fukudy.
Patomechanika
Powstawanie i rozwój skoliozy zależy od dwóch podstawowych czynników:
etiologicznego, który zapoczątkowuje powstanie skrzywienia;
biomechanicznego, który jest wspólny dla wszystkich skrzywień bez względu na etiologię i działa zgodnie z prawami grawitacji oraz prawami wzrostu (prawo Delpecha-Wolffa).
Wejsflog (1954) podzielił przebieg bocznego skrzywienia kręgosłupa na trzy grupy określane jako objawy I, II i III rzędu:
Objawy I rzędu (bezpośrednie) obejmują:
boczne wygięcia pierwotne;
boczne wygięcia wtórne (kompensacyjne) – są przejawem dążenia do wyrównania zaburzeń osi mechanicznej kręgosłupa; przywracają równowagę i statykę tułowia;
rotację – jest to obrót kręgu wokół osi podłużnej. Trzon kręgu skręca się w stronę wypukłości skrzywienia;
boczne przesunięcie kręgów;
zmiany kształtu kręgów: torsję, sklinowacenie, spłaszczenie i poszerzenie.
Objawy II rzędu (pośrednie bliskie) obejmują:
garb żebrowy tylny, występujący po wypukłej stronie skrzywienia;
wgłębienie żebrowe, występujące po wklęsłej stronie skrzywienia;
wał lędźwiowy;
wgłębienie klatki piersiowej, występujące po stronie wypukłej;
garb żebrowy przedni, występujący po stronie wklęsłej;
garb lędźwiowy, czyli tzw. wał mięśniowy, powstający na skutek rotacji trzonów i wyrostków stawowych w odcinku lędźwiowym po stronie wypukłej;
przesunięcie klatki piersiowej, zwykle w stronę wypukłą;
nachylenie klatki piersiowej i jej torsja (niejednopłaszczyznowość ustawienia obręczy barkowej i biodrowej);
obniżenie i skręcenie ku przodowi talerza biodrowego po stronie skrzywienia pierwotnego;
wystawanie biodra;
Objawy III rzędu (pośrednie oddalone od kręgosłupa) dotyczą przede wszystkim asymetrii głowy, barków, łopatek, trójkątów talii, zmian w obrębie kończyn dolnych oraz ograniczenia ruchomości oddechowej klatki piersiowej.
Progresja skrzywienia: w badaniach wykazano, że do większego lub mniejszego cofania się choroby dochodzi w 20% przypadków skoliozy, w 70% skolioza pozostaje stabilna, a w 10% następuje jej progresja. Skolioza progresywna to taka, która w ciągu roku wykazuje progresję o co najmniej 5 stopni. Największa tendencja do progresji występuje u dziewcząt ze skrzywieniem piersiowym prawostronnym oraz podwójnym piersiowym prawostronnym i lędźwiowym lewostronnym. Złe rokowania mają skrzywienia, którym towarzyszą plecy płaskie, skoliozy o zmniejszonej ruchomości bocznej, skoliozy o krótkim łuku skrzywienia, dużej rotacji i ze zmianami strukturalnymi w trzonach kręgu. Największe ryzyko progresji występuje u chorych między 10 a 13 rokiem życia.
Boczne skrzywienia kręgosłupa o znanej etiologii
Boczne skrzywienia występują u większości osób ze skoliozą.
Wrodzone boczne skrzywienia o znanej etiologii
Do tej grupy zalicza się skoliozy, które mają płodowe pochodzenie pierwotnych zmian. Nie zawsze jednak ujawniają się natychmiast po urodzeniu. Leczenie zachowawcze tych skrzywień jest przeważnie nieskuteczne, dlatego jeśli skolioza postępuje i pojawia się dekompensacja osłabionego tułowia, wykonuje się zabiegi operacyjne.
Kostnopochodne
Skoliozy wrodzone kostnopochodne to wszystkie skrzywienia, w których stwierdza się:
wady segmentacji kręgosłupa i wyraźne wrodzone niedorozwoje kręgów lub żeber;
półkręgi oraz kręgi klinowe i wrodzone ubytki kręgów;
zrosty międzykręgowe;
zrosty wyrostków stawowych;
zrosty żebrowo-kręgowe;
zrosty żeber.
Przyczyny: zmiany w obrębie trzonów kręgowych powstają prawdopodobnie w pierwszych 6 tygodniach życia zalążka, kiedy wytwarzają się jądra kostnienia. Ich powstanie i rozwój związane są z wnikaniem w głąb chrzęstnego trzonu naczyń krwionośnych, które powodują skostnienie kręgu. Przyczyną wrodzonych niedorozwojów kręgów są anomalie lub zatory naczyń tętniczych. Żebra powstają z tkanki sklerotomalnej, która tworzy tzw. przegrody międzymięśniowe i przegrody poziome. Każde żebro tworzy się z połączenia części przegrody poziomej i dolnego odcinka przegrody międzymięśniowej. Zaburzenia tych podziałów i łączenia są przyczyną wrodzonych zrostów żeber.
Rokowanie: skrzywienia kręgosłupa, wywołane kręgami klinowymi lub półkręgami zwykle nie powodują dużych zmian osi kręgosłupa i nie wykazują w okresie wzrostu większych pogorszeń. Cechują się krótkim łukiem krzywizny i stosunkowo niedużą rotacją kręgów. Dużo gorsze rokowania wykazują skrzywienia powstałe z powodu zrostu żeber, szczególnie jeśli zrost obejmuje żebra środkowe i jest umiejscowiony dosyć daleko od kręgosłupa.
Kostno-nerwowo-mięśniowopochodne
Wrodzone skoliozy kostno-nerwowo-mięśniowopochodne to skrzywienia, które oprócz zmian w trzonach kręgowych wykazują rozszczepy łuków, którym często towarzyszy niezrośnięcie się opon rdzeniowych i rynienki rdzeniowej. Skrzywienia te, szczególnie z objawami przepukliny oponowej lub oponowo-rdzeniowej prowadzą do szczególnie ciężkich zniekształceń kręgosłupa. Towarzyszą im zmiany napięcia mięśni grzbietu, niedowłady lub wiotkie porażenia, które uniemożliwiają wyrównanie zaburzonej zmianami kostnopochodnymi osi kręgosłupa i wpływają na jej dalsze skrzywienie.
Mięśniowopochodne
Mięśniowopochodne wrodzone skoliozy są rzadkie, a ich bezpośrednią przyczyną jest płodowe zbliznowacenie mięśni, tzw. płodowa dystrofia mięśni (arthrogryposis multiplex congenita). Zmiany w obrębie kręgosłupa spowodowane są asymetrycznym zbliznowaceniem mięśni, szczególnie mięśni grzbietu. Skrzywienia są skierowane wypukłością w stronę przeciwną do uszkodzonych mięśni.
Nerwowopochodne
Wrodzone skoliozy w wyniku zmian w układzie nerwowym powstają w chorobie von Recklinghausena. Najczęściej są to skrzywienia krótkołukowe i wykazujące duże tyłowygięcie. Częściej są to kifoskoliozy, w których zagięcie kręgosłupa w płaszczyźnie przednio-tylnej (strzałkowej) jest większe niż skrzywienie w płaszczyźnie czołowej.
Nabyte boczne skrzywienia o znanej etiologii
Nabyte rozwojowe
Nabyte rozwojowe skoliozy powstają w wyniku chorób, które powodują zmiany w rozwoju elementów kostnych, więzadłowych lub mięśniowych kręgosłupa. Zmiany te zaburzają układ równowagi kręgosłupa i stają się przyczyną wyboczenia jego osi. Czynniki wywołujące skrzywienia należące do tej grupy to:
niedowłady, porażenia wiotkie (np. w chorobie Heinego-Medina) lub spastyczne;
dystrofie mięśniowe;
atrofie mięśniowe, choroba Friedreicha, jamistość rdzenia, guzy rdzenia, stwardnienie rozsiane;
uszkodzenia i chorobowe zniekształcenia klatki piersiowej.
Choroby układowe
dystrofie (kostne, chrzęstno-kostne, łącznotkankowe);
zaburzenia przemiany materii;
hormonalne i enzymatyczne.
Nabyte nawykowe
Przyczyną bocznych skrzywień nabytych nawykowych są czynniki funkcjonalne, do których zalicza się przede wszystkim te, które najpierw zaburzają czynność elementów odpowiedzialnych za utrzymanie prawidłowej postawy. Może się to początkowo objawiać krótkotrwałym, ale powtarzającym się przyjmowaniem nieprawidłowych pozycji, np. „postawy zmęczeniowej”. Postawa ta w pozycji stojącej charakteryzuje się pogłębieniem fizjologicznych krzywizn kręgosłupa oraz czasami ugięciem jednej nogi, a w pozycji siedzącej – pogłębioną kifozą piersiowo-lędźwiową (garbieniem się). Stopniowy wzrost częstotliwości przyjmowania nieprawidłowej postawy oraz wydłużanie czasu, w jakim dziecko przebywa w takiej pozycji z czasem prowadzi do utrwalenia tej postawy. Wady postawy wiążą się często z nieskorygowaną wadą wzroku lub słuchu, długotrwałym przebywaniem w niedostosowanej ławce szkolnej lub odrabianiem lekcji w niedbałej pozycji. Występują najczęściej w okresie wzrostu i wtedy też są najgroźniejsze w skutkach, ponieważ rosnąca kość jest szczególnie podatna na wszelkie wpływy obciążeniowe.
Leczenie skolioz idiopatycznych
Niewielkie skoliozy można wyleczyć rehabilitacją. W szkołach często prowadzona jest tzw. gimnastyka korekcyjna. Ten sposób rehabilitacji skuteczny jest jednak tylko dla dzieci, które mają postawę skoliotyczną, tzn. skrzywienie nieprzekraczające 10° (nazywana też skoliozą czynnościową).
Skrzywienia od ok. 20° do 40° leczy się nosząc gorset ortopedyczny. Ma on za zadanie przede wszystkim zatrzymać postęp skrzywienia.
W przypadku wczesnodziecięcych (niemowlęcych) postępujących skolioz idiopatycznych do ok. 60° całkowite wyleczenie (kąt Cobba 0° oraz brak remisji do wieku 20 lat) uzyskuje się stosując tzw. wczesne leczenie metodą Min Mehty (z ang. EDF casting, serial casting)[6]. Metoda polega na trójpłaszczyznowym prostowaniu kręgosłupa przy jednoczesnym nadawaniu odpowiedniego kształtu klatki piersiowej. Nowy kształt uzyskuje się poprzez ustawienie na specjalnej ramie i założenie sztywnego opatrunku gipsowego. Gips jest zakładany w uśpieniu. Gips posiada otwór w kształcie grzyba z przodu klatki piersiowej oraz otwór w kształcie litery D po stronie przeciwnej do garbu żebrowego (otwór dekompresyjny) na plecach. Nowo ustawiony kręgosłup i klatka piersiowa pozostawione są na 6-8 tygodni podczas których kręgosłup rośnie w nowej pozycji. Procedura jest powtarzana do uzyskania zmniejszenia kąta RVAD (Rib Vertebra Angle Difference) do 0° i jednocześnie maksymalnego zmniejszenia kąta Cobba. Kolejnym etapem jest zachowanie wyprostowanego kręgosłupa poprzez zastosowanie zwykłych gorsetów. Tak rosnący kręgosłup zachowuje swój kształt. Bardzo istotnym elementem leczenia postępującej skoliozy wczesnodziecięcej jest wczesne rozpoczęcie leczenia, najlepiej zakończenia cyklu leczenie przed ukończeniem drugiego roku życia. Kluczowe jest zmniejszenie kąta RVAD, gdyż wysokie wartości skutkują ponownym zwiększaniem się kąta Cobba. Istnieją doniesienia o skutecznym stosowaniu metody pod warunkiem rozpoczęcia leczenia do drugiego roku życia oraz uzyskaniu znacznego zmniejszenia kąta skrzywienia w późniejszym wieku lub przy kątach większych niż 60°[7]. W przeciwieństwie do wszystkich innych skolioz w tym przypadku udaje się nieoperacyjnie całkowicie leczyć skoliozę. Należy przy tym zaznaczyć, że skoliozy wczesnodziecięce (niemowlęce) stanowią jedynie ok. 1% wszystkich skolioz.
Niekiedy należy zastosować leczenie operacyjne. Podstawowymi wskazaniami do leczenia operacyjnego są: wartość kątowa skrzywienia powyżej 40° (według Cobba), progresja skrzywień, względy kosmetyczne, ból[8].
Rehabilitacja
W leczeniu zachowawczym skolioz stosuje się metody[9]:
neurofizjologiczne – polegają na poprawianiu funkcji, związanych ze sterowaniem postawą ciała. Obok działania korekcyjnego dąży się do poprawy czucia postawy lub toruje się postawą ciała w kierunku postawy prawidłowej. Zalicza się tu metody:
zastępcze sprzężenie zwrotne (feedback);
E-technik (Hanke);
Brunkow;
torowanie mięśniowo-nerwowe (PNF);
Scharl;
Vojty;
Klinkman Eggers.
aktywnie redresujące – w metodach tych korekcję skrzywienia uzyskuje się poprzez intensywne oddziaływanie na układ mięśniowy. Podejmuje się próby jednoczesnej trójpłaszczyznowej korekcji skrzywienia lub w warunkach odciążenia osiowego dąży się do mobilizacyjnej hiperkorekcji skrzywienia. Metody aktywnie redresujące to:
metoda Niderhoffera;
metoda Gocht-Gessnera;
metoda Klappa;
metoda Lehnert-Schroth;
metoda Majocha;
metoda Hoppe;
metoda Pressio;
metoda Karskiego;
metoda Malawskiego;
metoda Dobosiewicz;
metoda FITS – Funkcjonalna Indywidualna Terapia Skolioz;
metoda SKOL-AS
metoda napnij-rozluźnij-rozciągnij z hamowaniem autogennym (NRRHA).
wyrabiające świadomość własnego ciała i rozluźniające mięśnie. Zalicza się do nich:
progresywną relaksację Jacobsona;
trening autogenny Schulza;
ćwiczenia bioenergoterapeutyczne według Lowena;
rozluźnienie za pomocą muzyki;
medytacja mindfulness[10].

Gorsety
Gorsety stosowane w leczeniu skolioz to[11] :
Gorset Milwaukee – stosowany jest do leczenia skrzywień w odcinku piersiowym. Ciągnie się od szyi do miednicy i składa się z plastikowego pasa oraz z pierścienia wokół szyi, połączonego z nim za pomocą metalowych prętów. Podkładki, będące również częścią gorsetu, naciskają na skrzywienie, zapobiegając dalszej progresji, metalowe pręty pomagają wydłużyć ciało, a pierścień wokół szyi trzyma głowę centralnie nad miednicą.
CTLSO (ang. CervicoThoracoLumboSacral) – stosowany w tzw. wysokich skrzywieniach, których szczyt znajduje się w górnym odcinku piersiowym.
TLSO (ang. Thoracolumbosacral orthosis) – stosowany jest przy skrzywieniach, których szczyt jest na lub poniżej 8 kręgu piersiowego. Pokrywa ciało od pach do bioder.
Gorset Boston – z przodu pokrywa obszar ciała poniżej piersi do miednicy, a z tyłu poniżej łopatek do kości ogonowej. Wzdłuż skrzywienia umieszczone są podkładki, naciskające na kręgosłup.
Gorset dynamiczny (SpineCor, DCB – Dynamic Corrective Brace) – jest najnowszym rodzajem gorsetu stosowanego w leczeniu skolioz. Badania wykazały, że jest skuteczny w 89%. Pacjenci noszący ten typ gorsetu, mogą zdejmować go na 4 godziny dziennie (inne gorsety muszą być noszone 23 godziny na dobę). W porównaniu do innych gorsetów, pozwala na dużo większą swobodę ruchów, jest mniej widoczny pod ubraniem i nie powoduje nadmiernego nagrzewania ciała. Nie wywołuje też efektów ubocznych, jak atrofia mięśni.
Gorset Charleston – noszony jest tylko w nocy, powodując hiperkorekcję skrzywienia przez 8 godzin dziennie.
Gorset Cheneau – stosowany jest przy skrzywieniach, których szczyt jest na lub poniżej 8 kręgu piersiowego. Gorset używany w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Węgrzech, Francji, Ukrainie, Rosji i Białorusi.
Leczenie operacyjne
Operacja z dostępu tylnego
Podczas operacji z dostępu tylnego nacięcie jest robione wzdłuż pleców. Po nacięciu skóry i odsunięciu mięśni, umieszczane są implanty, aby zredukować skrzywienie i zapobiec ponownemu krzywieniu. Następnie kręgosłup jest okładany „wiórkami” kostnymi, pobranymi zwykle z biodra pacjenta. Po zrośnięciu się przeszczepionej tkanki kostnej z kręgosłupem (co może trwać do 12 miesięcy), implanty przestają spełniać swoją funkcję i stają się zbędne. Zwykle nie ma jednak wskazań medycznych do usuwania ich[12].
Operacja z dostępu przedniego

Prześwietlenie kręgosłupa po operacji z dostępu przedniego. Implanty od Th12 do L2
Operacje z dostępu przedniego są stosowane w leczeniu skolioz odcinka lędźwiowo-piersiowego. Nacięcie jest robione z boku ciała, zwykle lewego. Następnie usuwane jest jedno żebro, aby uzyskać dostęp do kręgosłupa oraz dyski w miejscu, w którym będą implanty, aby „poluzować” kręgosłup. Następnie, podobnie jak w operacji z dostępu tylnego, kręgosłup jest okładany przeszczepioną tkanką kostną. Zaletą operacji z dostępu przedniego jest mała ilość kręgów, które są usztywniane, co pozwala zachować większą ruchomość kręgosłupa oraz zmniejsza ryzyko bólu pleców w przyszłości. Czasami metoda ta pozwala również na większą korekcję skrzywienia niż podczas operacji z dostępu tylnego. Wadą jest fakt, że może być stosowana tylko przy skrzywieniach odcinka lędźwiowo-piersiowego, a większość skrzywień występuje w odcinku piersiowym[12].
Zagrożenia i powikłania
Operacyjne leczenie skrzywienia kręgosłupa może czasami spowodować ucisk na rdzeń kręgowy i naczynia krwionośne. Zdarza się to niezwykle rzadko i zachodzi zwłaszcza przy dużych i twardych skrzywieniach. Jeżeli chirurg przeczuwa, że taki ucisk ma miejsce, powinien bezzwłocznie usunąć pręty i haki. Zdarza się też czasami, że kręgosłup nie usztywnia się w wymaganej strefie i powstaje staw rzekomy (pseudoartroza). Ma to miejsce u 3–5 na 100 pacjentów i w takich przypadkach może być konieczne ponowne usztywnienie tej części kręgosłupa. Inne rodzaje ryzyka to zagrożenia związane z każdą interwencją chirurgiczną i należą do nich głównie powikłania anestezjologiczne i zakażenia[13].
Skutki nieprawidłowego lub braku leczenia
Skoliozy niewłaściwie leczone mogą doprowadzić do ograniczenia wydolności fizycznej pacjenta, nasilenia zaburzeń neurologicznych, trwałego kalectwa, a w skrajnych przypadkach do niewydolności krążeniowo-oddechowej i przedwczesnej śmierci chorych. Duże skrzywienia powodują zmniejszenie pojemności życiowej płuc. Jest to wynikiem zmniejszenia pojemności klatki piersiowej po stronie wypukłej skrzywienia i ucisku, który może spowodować, że płuco będące po tej stronie zostanie prawie całkowicie wyeliminowane z oddychania, a nawet ulegnie marskości. Funkcję uciśniętego płuca przejmuje wtedy płuco po stronie wklęsłej, ulegając częściowej rozedmie. Znaczne skrzywienia powodują również przemieszczenie serca i dużych naczyń krwionośnych, co może powodować zaburzenia ich funkcji. Zmniejszona pojemność jamy brzusznej, będąca wynikiem obniżenia się przepony, powoduje stłoczenie i ucisk znajdujących się tam narządów[14]. Zniekształcenie tułowia jest również bardzo istotnym problemem psychologicznym i kosmetycznym w przypadku pojawienia się garbu na plecach.
Hipotezy i teorie na temat przyczyn powstawania skoliozy idiopatycznej
Badania przeprowadzone w 1997 r. na 21 parach bliźniąt sugerują, że skolioza idiopatyczna jest chorobą genetyczną. 12 z 13 par bliźniąt jednojajowych miało skoliozę i 5 par z 8 par bliźniąt dwujajowych. W tej parze bliźniąt jednojajowych, w której nie stwierdzono zgodności występowania skoliozy, dziewczyna z prostym kręgosłupem była niższa i nie miała menarche, co świadczyło o możliwości rozwinięcia się u niej skoliozy w późniejszym wieku. Badania te wykazały również zgodność kształtu skrzywienia u bliźniąt[15]. Naukowcy z Uniwersytetu w Bolonii wykazali w 2006 r. związek między skoliozą idiopatyczną a genem MATN1[16]. Na początku 2007 r. naukowcy z Uniwersytetu w Waszyngtonie ogłosili, że odkryli inny gen powiązany ze skoliozą (CHD7)[17].
Prof. zw. dr med. hab. Tomasz Karski z Lublina twierdzi, że skolioza nie jest uwarunkowana genetycznie. Sugeruje, że skoliozy o kształcie litery „S” powstają z powodu przykurczu odwiedzeniowego prawego biodra (lub zmniejszenia przywiedzenia), przykurczu prawego biodra w rotacji zewnętrznej i przykurczu zgięciowego. Ograniczenie ruchów prawego biodra przyczynia się do asymetrii obciążeń strony prawej i lewej w czasie chodzenia. Asymetria obciążeń powoduje asymetrię rośnięcia i rozwoju w obrębie miednicy i kręgosłupa, co z kolei może być przyczyną skoliozy. Badania wykazały, że skolioza „S” oraz „C” może powstać również w wyniku nawyku stania tylko na prawej nodze. Skolioza „S” powstała w ten sposób cechuje się brakiem sztywności kręgosłupa, garbu oraz brakiem progresji[18]. Metoda ta, jako kontrowersyjna i niosąca w wielu przypadkach niekorzystne następstwa nie została zaakceptowana przez wielu ortopedów[19].
Terapeuci metody Yumeiho twierdzą, że przyczyną skoliozy jest nieprawidłowo ułożona miednica. Powoduje ona „skrócenie” jednej nogi i przenoszenie większego ciężaru ciała na nogę „dłuższą”. Sytuacja taka powoduje powstanie skoliozy funkcjonalnej (odwracalnej), a następnie strukturalnej (utrwalonej). Według terapeutów metody Yumeiho nieprawidłowe ułożenie miednicy u nowo narodzonego dziecka jest rezultatem nieprawidłowego ułożenia miednicy matki[20].
Badania przeprowadzone na kurczakach wykazały, że często skoliozę powoduje u nich wycięcie szyszynki, co sugeruje rolę melatoniny w rozwoju tej choroby. Przeprowadzono szereg badań, sprawdzających, czy osoby chore na skoliozę również mają obniżony poziom melatoniny, ale dotychczas nie udało się tego jednoznacznie potwierdzić ani zaprzeczyć. Niektóre badania wykazały, że pacjenci ze skoliozą mają niższy poziom melatoniny niż grupa kontrolna[21][22], ale inne badania temu zaprzeczają[23][24].
Od wielu lat brana jest pod uwagę możliwość, że przyczyną skoliozy idiopatycznej są nieprawidłowości mięśni przykręgowych. Spencer i Eccles (1976) byli pierwszymi, którzy opisali dwa typy włókien mięśniowych w mięśniach przykręgowych u pacjentów ze skoliozą. Wyróżnili włókna typu I (wolno kurczące się) i typu II (szybko kurczące się) i stwierdzili, że ilość włókien typu II była zmniejszona u ich pacjentów, sugerując miopatię. Sahgal i in. (1983) odkryli to samo w mięśniu pośladkowym średnim. Bylund i in. (1987) opisali normalny rozkład włókien typu I i II po wypukłej stronie skrzywienia, ale obniżoną ilość włókien typu I po wklęsłej stronie. Slager i Hsu (1986) przeprowadzili badania na 31 pacjentach i zauważyli obniżoną ilość włókien typu II po obu stronach skrzywienia odpowiednio u 21 i 17 pacjentów. Yarom i in. (1978, 1981) stwierdzili to samo w mięśniu naramiennym, czworobocznym, pośladkowym i czworogłowym uda i uznali, że świadczy to o miopatii[25]. Yarom i Robin (1979) przebadali włókna mięśniowe na szczycie skrzywienia u 24 pacjentów ze skoliozą idiopatyczną i u 18 ze skoliozą o znanej etiologii i u większości badanych nie wykazali istotnych różnic w przekroju włókien I i II typu po obu stronach skrzywienia. Stwierdzili natomiast, przede wszystkim u pacjentów ze skoliozą idiopatyczną, atrofię włókien typu I po wklęsłej stronie. Według Yaroma i Robina przyczyną skrzywień są genetycznie uwarunkowane zaburzenia nerwowo-mięśniowe. Włókna mięśniowe badali również Kaplan, który w 1980 stwierdził pogrubienie torebki wrzecion mięśniowych, cechy demielinizacji nerwu śródmięśniowego i atrofię włókien typu I po wklęsłej stronie skrzywienia oraz Eklund, który zaobserwował większą koncentrację włókien typu I po wypukłej stronie skrzywienia w prostowniku grzbietu[26]. Gibson i in. (1988) przeanalizowali syntezę białek mięśni na szczycie, u dołu i na wierzchołku skrzywienia u 9 dzieci i u wszystkich z nich na wierzchołku skrzywienia stwierdzili wyższą syntezę po stronie wypukłej[25]. W tym samym roku Ford, Bagnall, Clements i McFadden przeprowadzili badania skrawków mięśni przykręgowych warstwy przykręgowej i głębokiej u 13 pacjentów i w przekroju poprzecznym pobranych próbek stwierdzili niewielką ilość wrzecion mięśniowych[26]. Prawdopodobnie większość stwierdzonych nieprawidłowości mięśni jest następstwem skoliozy[25]. Możliwe jednak, że jej przyczyną jest niedobór wrzecion mięśniowych[26].

Marcin Rosadziński
Przypisy

a b Co to jest skolioza?. W: Andrzej Nowakowski: Skolioza. Skrzywienie kręgosłupa można leczyć.. Poznań: Bonami, 1995. ISBN 83-85274-06-5. OCLC 750840535.
↑ Znaczenie środowiska w reedukacji posturalnej. W: Jacek Wilczyński: Boczne skrzywienia kręgosłupa. Rozpoznanie i korekcja. Część 2. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska, 2001. ISBN 83-88274-50-3.
↑ Tomasz Karski: Skoliozy idiopatyczne – przyczyny i metody leczenia. [dostęp 28 stycznia 2008].
↑ s.13. W: Jacek Wilczyński: Boczne skrzywienia kręgosłupa. Rozpoznanie i korekcja. Część 1. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska, 2000. ISBN 83-88274-10-4.
a b Dr n. med. Marianna Białek, Dr med. Tomasz Kotwicki, Mgr Andrzej M’hango: Kompleksowa terapia skolioz. [dostęp 26 stycznia 2008].
↑ Growth as a corrective force in the early treatment of progressive infantile scoliosis – Min Mehta – Journal of Bone and Joint Surgery – British Volume, 2005 – JBJS (Br). [dostęp 10 kwietnia 2012].,
↑ James O Sanders MD et. al.,J. Ped. Orthop. vol 29, no 6, 581, 2009: Derotational Casting for Progressive Infantile Scoliosis.
↑ Leczenie operacyjne. W: Jacek Wilczyński: Boczne skrzywienia kręgosłupa. Rozpoznanie i korekcja. Część 2. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska, 2001. ISBN 83-88274-50-3.
↑ Leczenie zachowawcze bocznych skrzywień kręgosłupa. W: Jacek Wilczyński: Boczne skrzywienia kręgosłupa. Rozpoznanie i korekcja. Część 2. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska, 2001. ISBN 83-88274-50-3.
↑ Benjamin Hon Kei Yip i inni, Trial Protocol: The use of mindfulness-based intervention for improving bracing compliance for adolescent idiopathic scoliosis patients: protocol for a randomised, controlled trial, „Journal of Physiotherapy”, 2018, DOI: 10.1016/j.jphys.2018.02.019, PMID: 29907335.
↑ Scoliosis Brace. [dostęp 12 stycznia 2008].
a b Scoliosis Surgery. [dostęp 12 stycznia 2008].
↑ Leczenie chirurgiczne. W: Andrzej Nowakowski: Skolioza. Skrzywienie kręgosłupa można leczyć.. Poznań: Bonami, 1995. ISBN 83-85274-06-5. OCLC 750840535.
↑ Maria Laurentowska: Wpływ idiopatycznych skrzywień kręgosłupa na niektóre organy wewnętrzne oraz funkcje ustroju. W: Ocena wydolności fizycznej u osób przed i po operacjach ortopedycznych idiopatycznego skrzywienia kręgosłupa. [on-line]. 2002. [dostęp 12 stycznia 2008].
↑ M. Inoue, S. Minami, H. Kitahara, Y. Otsuka i inni. Idiopathic scoliosis in twins studied by DNA fingerprinting: the incidence and type of scoliosis.. „J Bone Joint Surg Br”. 80 (2), s. 212-7, Mar 1998. PMID: 9546446.
↑ Montanaro, Parisini, Greggi, Di Silvestre i inni. Evidence of a linkage between matrilin-1 gene (MATN1) and idiopathic scoliosis. „Scoliosis”. 1 (21), 18 grudnia 2006. DOI: 10.1186/1748-7161-1-21. [dostęp 12 stycznia 2008].
↑ Marta Pieszko: Odkryto gen odpowiedzialny za skoliozę. 17 czerwca 2007. [dostęp 12 stycznia 2008].
↑ Tomasz Karski: Jak powstaje skolioza. 21 lipca 2007. [dostęp 12 stycznia 2008].
↑ Opinia Konsultanta Krajowego o „Metodzie Karskiego”, http://www.pulsmedycyny.com.pl/index/archiwum/3314,t,karski,przedstawi%C5%82.html
↑ Maciej Dłuski: Teoria Yumeiho. [dostęp 12 stycznia 2008].
↑ Melatonin: A Possible Role in Pathogenesis of Adolescent Idiopathic Scoliosis.. Spine, 15 maja 1996. [dostęp 12 stycznia 2008].
↑ Sadat-Ali M, al-Habdan I, al-Othman A: Adolescent idiopathic scoliosis. Is low melatonin a cause?. Joint Bone Spine, styczeń 2000. [dostęp 12 stycznia 2008].
↑ AS. Hilibrand, LC. Blakemore, RT. Loder, ML. Greenfield i inni. The role of melatonin in the pathogenesis of adolescent idiopathic scoliosis.. „Spine (Phila Pa 1976)”. 21 (10), s. 1140-6, May 1996. PMID: 8727187.
↑ KM. Bagnall, VJ. Raso, DL. Hill, M. Moreau i inni. Melatonin levels in idiopathic scoliosis. Diurnal and nocturnal serum melatonin levels in girls with adolescent idiopathic scoliosis.. „Spine (Phila Pa 1976)”. 21 (17), s. 1974-8, Sep 1996. PMID: 8883197.
a b c Etiology of Idiopathic Scoliosis: Current Trends in Research. The Journal of Bone and Joint Surgery, 2000. [dostęp 27 stycznia 2008].
a b c Etiologia i patogeneza idiopatycznych bocznych skrzywień kręgosłupa. W: Jacek Wilczyński: Boczne skrzywienia kręgosłupa. Rozpoznanie i korekcja. Część 1. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska, 2000. ISBN 83-88274-10-4.