Rehabilitacja pacjentów po amputacji kończyny dolnej odbywa się w dwóch etapach: przygotowania do zaprotezowania i nauki korzystania z protezy. U pacjentów po amputacji kończyn dolnych niezwykle ważny jest tzw. okres poszpitalny, czyli przygotowanie do zaprotezowania, trwające około 3 miesięcy. W tym czasie chory i zespół współpracujących z nim rehabilitantów i lekarzy dążą do pełnego wygojenia się rany pooperacyjnej oraz odpowiedniego uformowania kikuta.
Przygotowanie do zaprotezowania obejmuje:
Formowanie kikuta – ma na celu nadanie kikutowi odpowiedniego kształtu, tak aby dobrana później proteza była wygodna dla pacjenta i nie stwarzała problemów podczas ruchu. Odbywa się ono na dwa sposoby. Kształt walca, do jakiego dążymy, uzyskujemy poprzez odpowiednie bandażowanie kikuta bandażem elastycznym oraz formowanie masy mięśniowej ćwiczeniami czynnymi wolnymi i czynnymi oporowym
Hartowanie kikuta – ma na celu doprowadzenie kikuta do takiego stanu, aby pacjent mógł bez bólu nosić na nim protezę. Hartowanie rozpoczynamy kilka dni po operacji, a polega ono na delikatnym masowaniu kikuta ręką. Po zagojeniu blizny pooperacyjnej kikut masujemy intensywniej, ugniatając go, oklepując i rozcierając. Kikut można także hartować naciskając nim na miękkie, a następnie twarde powierzchnie lub termicznie poprzez wkładanie go naprzemiennie do zimnej i ciepłej wody.
Rehabilitacja po wstawieniu protezy
Rehabilitację po zaprotezowaniu zaczyna się od nauczenia pacjenta posługiwania się protezą. Fizjoterapeuta pokazuje choremu, jak ma prawidłowo zakładać protezę i jak dbać o kikuta. Kikut musi być przed chodzeniem umyty i dokładnie wysuszony. Skarpeta, którą należy obowiązkowo zakładać na kikut, powinna być co dzień prana. Ważne jest, że protezy uda zakładamy w pozycji stojącej lub leżącej, natomiast protezy podudzia zakładamy przy zgiętym kolanie.
Kolejnym etapem jest nauka stania i chodzenia. Początkowo pacjent uczy się stać przy obustronnych barierkach, podtrzymując się rękoma. Następnie rehabilitant uczy chorego przenoszenia ciężaru ciała na protezę i sterowania protezą w chodzie. Dalszym etapem jest chodzenie przy barierkach, później z pomocą balkoniku, kul aż wreszcie samodzielne stawianie kroków. Podczas wszystkich ćwiczeń rehabilitant koryguje postawę pacjenta, pomaga mu opanować odpowiednią technikę chodu i poprawia ułożenie protezy. Po nauczeniu chorego samodzielnego chodzenia, stosuje się ćwiczenia wzmacniające mięśnie: ćwiczenia w wodzie, na atlasie, chodzenie po nierównym terenie i po schodach.
Po amputacji kończyny górnej głównym celem wydaje się dobranie odpowiedniej protezy. Tymczasem, okazuje się, że to dopiero początek. Aby uzyskać pożądaną sprawność, potrzebna jest długotrwała rehabilitacja.
przygotowanie do zaprotezowania to bardzo ważny okres po amputacji kończyny górnej. Trwa on około 3 miesięcy i obejmuje zabiegi mające na celu jak najszybsze zabliźnienie się rany pooperacyjnej i przygotowanie kikuta do noszenia protezy. Z pacjentem współpracują w tym okresie rehabilitant i lekarz.
Przygotowanie do zaprotezowania obejmuje:
Kształtowanie kikuta – ma na celu uformowanie walca, tak aby późniejsze noszenie protezy było dla pacjenta jak najwygodniejsze. Pożądany kształt otrzymuje się za pomocą bandażowania kikuta bandażem elastycznym oraz poprzez odpowiednie ćwiczenia powiększające masę mięśniową (do czasu zagojenia rany masę mięśniową formujemy napinając mięśnie, a po zagojeniu wykonując ćwiczenia czynne).
Hartowanie kikuta – ma na celu przygotowanie kikuta do noszenia protezy. Na początku stosuje się delikatne masaże i oklepywanie, po zagojeniu blizny zaczynamy masować kikut intensywniej, ugniatając go i rozcierając. Pacjent wykonuje także ćwiczenia uciskowe, polegające na naciskaniu kikutem na miękkie, a następnie twarde podłoże. Innym sposobem hartowania jest hartowanie termiczne – chory wkłada kikut na zmianę do zimnej i ciepłej wody.
Rozciąganie blizny – ma na celu podwyższenie wytrzymałości blizny. W tym celu stosuje się głównie hydromasaż, czyli masaż za pomocą strumienia wody oraz okłady parafinowe.
Rehabilitacja pacjentów po wstawieniu protezy
Rehabilitacja po zaprotezowaniu polega przede wszystkim na nauce korzystania z protezy i właściwej pielęgnacji kikuta. Przed założeniem protezy lej protezowy musi być wyczyszczony, a kikut umyty i dokładnie osuszony, aby nie doszło do otarć i rozwoju bakterii. Ważne jest także odpowiednio częste zmienianie pończoch kikutowych (w upalne dni nawet kilka razy dziennie) i codzienne ich pranie.
Na początku rehabilitant uczy pacjenta przyjmowania odpowiedniej postawy oraz pomaga mu poprawić ruchomość barku i łopatki. Później rozpoczyna się naukę sterowania protezą, co w przypadku nowoczesnych i skomplikowanych protez, może być procesem długotrwałym. Wykonuje się głównie ćwiczenia poruszania ręką, np. ściskanie piłeczki. Podstawowym celem rehabilitacji jest nauczenie pacjenta takiego posługiwania się protezą, aby mógł samodzielnie radzić sobie w codziennych sytuacjach.