Punkty spustowe (ang. trigger points) – niewielkie, nadwrażliwe obszary w obrębie brzuśca mięśniowego lub powięzi mięśnia. Pod wpływem nacisku powodują tkliwość oraz ból mający charakter promieniujący lub rzutowany. Pojawiają się często w mięśniach narażonych na długotrwałe przeciążenia. Powstają one na skutek m.in. stresu, przemęczenia, urazów i mikrourazów, zaburzeń układowych jak i pooperacyjnych, a także niewydolności mięśniowej. Usunięcie punktu spustowego nie jest równoznaczne z wyeliminowaniem czynników mających wpływ na jego aktywność.
Czynniki wywołujące rozwój punktów spustowych
Wrodzone (np. skrócenie kończyny górnej, niedorozwój jednej kości miednicznej, zniekształcenie twarzy; w wyniku okołoporodowego urazu pojawić się mogą zniekształcenia czaszki, które wpływają na wewnątrzczaszkowe warstwy tkanki łącznej, a te z kolei za sprawą połączeń anatomicznych są w stanie wywoływać kompensacyjne zmiany w różnych rejonach ciała).
Przeciążenia/nieprawidłowe wykorzystanie (niewłaściwe nawyki posturalne, rekreacyjne i zawodowe, z którymi mogą wiązać się tzw. „zespoły skrzyżowania” i/lub stres funkcjonalny).
Niedostateczne obciążenie (np. zbyt mała lub brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia, unieruchomienie).
Nadużywanie (np. zabieg operacyjny, mikrourazy, uraz biczowy).
Aktywność odruchowa (punkty spustowe tworzące punkty embrionalne i nowe obszary dysfunkcji, a także np. segmentalne uwrażliwienie wpływami trzewno-somatycznymi).
Na rozwój punktów spustowych ma również wpływ niedobór witaminy B12, kwasu foliowego, witaminy C, żelaza, a także nierównowaga hormonalna.
Rodzaje punktów spustowych w zależności od dolegliwości bólowych:
Aktywne (spontaniczna wrażliwość w miejscu pojawienia się aktywnego punktu spustowego, odczuwanie dolegliwości lokalnie oraz z dala od uciskanego obszaru, pojawienie się objawów rzutowanych i promieniujących w postaci: mrowienia, palenia, bólu, swędzenia itp.).
Utajone (brak odczuwania dolegliwości bólowych przed uciskiem w rejonie punktu spustowego, wywołanie dolegliwości bólowych lokalnych, rzutowanych i promieniujących podczas ucisku.
Embrionalne (wszystkie punkty wrażliwe na dotyk w obrębie tkanek miękkich, które nie powodują promieniowania dolegliwości bólowych)
Symptomy inne niż ból świadczące o występowaniu punktów spustowych
Punkty spustowe są odpowiedzialne również za inne dolegliwości, których nie można opisać jako ból:
zmiany skórne,
zaburzenia funkcji trawiennych,
odczucia podobne do towarzyszących zapaleniu wyrostka robaczkowego,
upośledzona perystaltyka żołądka,
niestrawność, zgaga, mdłości,
zaczerwienienie spojówek,
arytmia serca,
dermografia,
podwyższona sekrecja zatoki szczękowej,
gęsia skórka,
opadanie powiek i nadmierne łzawienie,
skurcz naczyń krwionośnych i ból głowy.